Sociale woonwijk Venning Kortrijk
De sociale huisvestingsmaatschappij Goedkope Woning uit Kortrijk is in 2008 gestart met een grondige opwaardering van haar verouderd patrimonium. Ze legt daarbij bewust de nadruk op gezondere woningen, een rationeler en efficiënter ruimtegebruik, minder energieverbruik en weinig onderhoudskosten. In eenzelfde beweging wil ze ook de leefbaarheid van de wijken volledig heroriënteren en zo goed mogelijk inpassen in de huidige maatschappelijke context. Zo wordt in elke wijk gezorgd voor een aanbod van verschillende woningtypes, aangepast aan de belangrijke periodes die huurders en hun gezin in het leven doormaken. Ze biedt de bewoners zelf ook meer mogelijkheden om verantwoordelijkheid voor de eigen leefomgeving op te nemen en zich maatschappelijk meer te engageren in de eigen, meestal multiculturele buurt.
Met die hoge ambities dong het project in 2009 mee naar belangrijke Europese Concerto-subsidies voor energiezuinig bouwen. Het voorgestelde ‘ECO-Lifeproject’ werd uit de vele internationale inzendingen uitverkoren en dit voor het eerst in België. Het project in Kortrijk werd samen met het Deense Høje Taastrup en het Litouwse Birstonas ingediend. De lokale partners van Goedkope Woning zijn de architecten van B2Ai, de universiteit Gent, Eco-power, evr-architecten, E-ster en de stad Kortrijk. Het project loopt van 1 januari 2010 tot 31 december 2015.
Het ECO-Lifeproject omvat verschillende deelprojecten in Kortrijk: de Pottenbakkershoek, de wijk Venning en de appartementsblokken van Drie Hofsteden. Het project wil aantonen dat doorgedreven duurzaam bouwen en CO2-neutraliteit ook haalbaar en betaalbaar kan zijn binnen de sociale huisvesting, mits voldoende ervaring bij ontwerpers en aannemers, voldoende interesse voor vernieuwing bij de overheid en een goede begeleiding van de bewoners tijdens en na de werken.
De tuinwijk Venning werd in de jaren ’60 gebouwd aan de overzijde van het kanaal Kortrijk - Bossuit. Hij bestond uit 163 huurwoningen, waarvan een belangrijk aantal kleiner was dan 30 m². Van bij de start in januari 2010 werd de wijk ingedeeld in 3 zones, zodat de tijdelijke verhuis van de bewoners kon worden afgestemd op de bouw- en verbouwingswerken. Na een jaar voorbereiding waarin de plannen werden opgemaakt en de vergunningen werden afgeleverd, werden in het voorjaar van 2011 aan de kanaalzijde 34 huisjes afgebroken en vervangen door 70 nieuwe passieve appartementen en 12 kangoeroewoningen. Op 11 juni 2013 werd dit eerste deel ingehuldigd en in gebruik genomen. Intussen was ook de tweede fase met 64 nieuwe woningen al van start gegaan en in het najaar volgde ook de derde fase, met de renovatie van 50 bestaande huizen.
Op vandaag zijn - na 4 jaar werf - alle 196 woningen in de wijk klaar voor bewoning. Vanaf begin 2016 volgt nog de opwaardering van het publieke domein, met de aanleg van een fiets/wandelpad dwars door de wijk en van een vernieuwd en groener Juweliersplein. Zo werd de sociale ‘gettowijk’ Venning in korte tijd getransformeerd tot de eerste CO2-neutrale wijk in Vlaanderen. Hij beschikt nu over een eigen warmtenet, dat op temperatuur wordt gebracht door een stookinstallatie die werkt op houtsnippers. De universiteit Gent startte tijdens de zomer van 2013 haar onderzoeksproject, waarbij het energieverbruik in de wijk permanent wordt gescreend en gemeten. Dit project loopt nog door tot in 2016. Aan de hand van de bevindingen zal aan Europa worden aangetoond dat de beloofde prestaties van de woningen daadwerkelijk worden behaald. De studie zal ons veel informatie geven over hoe de bewoners omgaan met de nieuwe voorzieningen en welke daarvan beter voor hen geschikt zijn dan andere. De Venning is het eerste grootschalige onderzoeksproject waarin verschillende bouw- en ventilatiesystemen naast elkaar aan bod komen en worden uitgetest. Tijdens en na de studie zal met de bewoners worden besproken hoe we samen tot optimale resultaten kunnen komen.
Maar ECO-Life is natuurlijk veel meer dan een energiezuinig project, met goed geïsoleerde en geventileerde huizen die zoveel mogelijk gebruik maken van de zonnewarmte. Zo heeft Goedkope Woning o.a. veel aandacht besteed aan de collectieve buitenruimte waarvan zij zelf samen met de bewoners instaat voor de aanleg en het beheer. Via een netwerk van paadjes zijn de tuinbergingen en collectieve parkings voor iedereen bereikbaar. In de collectieve tuin werd een groot aantal fruitbomen, bessenstruiken en notelaars aangeplant. Het gaat meestal om oude rassen die niet meer in de supermarkt te vinden zijn. Zonnepanelen helpen de energiekost van de collectieve LED-verlichting beperkt te houden. De ontsluiting van de huizen met hun private tuinen en de verfijnde omgevingsaanleg nodigen uit tot gemakkelijker sociaal contact. Het ecologische karakter van de wijk is ook zichtbaar in de wadi en de buffergrachten en de witte huizen en appartementen hebben de zonnige uitstraling van een vakantieresort, eerder dan van een sociale woonwijk.
De vooroordelen tegenover de ‘achtergestelde wijk’ van vroeger zijn nu helemaal verdwenen en hebben plaats gemaakt voor een nieuwe, optimistischere kijk op wonen en samenleven. De voorbije jaren is erg hard gewerkt aan een volledige transformatie op een heel eigen manier . De schrik voor een resolute vernieuwing is nu voorbij, ook bij het lokale beleid. De wijk is een standaardreferentie, niet alleen voor de andere wijken van Goedkope Woning die binnenkort allemaal in de steigers zullen staan, maar voor alle wijken in Vlaanderen, zonder onderscheid of ze nu residentieel dan wel sociaal worden ingekleurd.
De opwaardering van de wijk Venning heeft ca. 35 mio € gekost, waarvan de subsidies van Europa ca. 10 % vormen. Dit lijkt veel, maar dit zou moeten voldoende zijn om de komende 40 jaar goed te functioneren. De wijk groeide van 163 naar 196 woningen, waarvan veel woningen voor grote gezinnen en 21 aangepaste woningen voor rolstoelgebruikers. De diversiteit in woningtypes maakt het mogelijk om er levenslang te blijven wonen. Het globale energieverbruik is gereduceerd tot ca. 1/8 van het vroegere verbruik.
